« .....با استفاده از فرصت، نقد به نوشته یی دارم از یک همولایتی بنام که با رساله یی که  او از خود باقی گذاشت ، تحقیق در زمینه پژوهش های تاریخی و جستجو در ریشه های فرهنگی مردم شمال ایران را  متاسفانه سال ها به تاخیر انداخت .....» به نقل از  یک مقاله به قلم اینجانب در کتاب جشن نامه م.پ. جکتاجی به کوشش رحیم چراغی که توسط نشر فرهنگ ایلیا در سال 96  به چاپ رسیده است . اصل مقاله در ادامه آمده است  .

  معنای واژه  تپور را ، درارتباط با اصطلاحات کهن در زبان مردم باید جُست و قبل از هر چیز  توجه به آئینی باید داشت که در  قرون اولیه قبل از میلاد ، با ورود شالیکاران مهاجر به بخشی از شمال ایران ، جایی که بعدها مازندران نام گرفت، اشاعه پیدا کرد . شاخص ترین مراسم  متعلق به آن آئین ، نوعی ریاضت و مشارکت همگانی درایجاد تپه های خاکی  گنبدی شکل بود که گاهی با ابعادی عظیم ساخته می شدند .

    دیلم ، دیلمان و دیلمی به ویژه واژه دیلم  همراه گیل ( گیل و دیلم ) در متون تاریخی و در نوشته ها،فراوان تکرار می شوند . با وجود همه این ها ، دیلمان امروز فقط شهر کوچکی در شمال ایران نزدیک سیاهکل ،  واقع در ناحیه ای مرتفع  است .

    ریشه نام دیلم و دیلمان به زمان های بسیار دور بر می گردد و به مازندران و گیلان  باستان میرسد . چنین بر می آید که یک ویژگی ، مردمان  دیلم را از آغاز با مردمان گیل متمایز  می ساخت .  خواهیم دید آن ویژگی ، نذر ی و شیوه به جای آوردن نذری، مطابق رسم و رسومی برآمده از آیین ، در قرون اولیه پیش از میلاد است.

                           در کف هر کس اگر شمعی بدی   اختلاف از گفتشان بیرون شدی*

بیش از یک هزار سال از آفرینش شاهنامه گذشت . این کتاب نه تنها یک شاهکار ادبی بلکه یک مرجع  و یک منبع بسیار با اهمیتِ تاریخِ ایرانِ پیش از اسلام  است .  شاهنامه فردوسی امروز هم ، دست مایه شمار زیادی از نویسندگان است . شاهنامه پژوهان کوشیده اند و میکوشند راه تفسیر و یا تعبیر و یا گاهی هم تصحیح نسخ آن را در پیش بگیرند . تلاش این دسته از عالمان ، برایمان ارجمند است و ما  آن را  قدر می شناسیم  اما آنجا که شاهنامه از مازندران سخن می گوید ، فقدان پژوهش های تاریخی سبب آن میشود که شاهنامه پژوه در آرای خود غالباً تصویری نادرست از مازندران باستان ارائه دهد .

کارشناسان به اتفاق ، مبدا آمدن برنج به ایران را کشور هند میدانند .  پرسش اینست که تکنیک نه چندان ساده کشت و کار برنج، کی و چگونه به مازندران رسید ؟  قابلیت های مربوط به آن آیا به تدریج شکل گرفت یا شالیکاران مهاجر رسم و رسوم کار را با خود به مازندران آوردند ؟
 شواهد حاکی است که مهاجرت کشاورزانی از شمال شبه قاره هند به شمال ایران، پیامد اوضاع تازه بود . اوضاعی که در عصر سلوکیان واشکانیان  بر ناحیه جنگلی شمال ایران، تاثیر خود را گذاشت .

در این مقاله نظر پژوهندگان تاریخ مازندران را به چند واژه در زبان مردم مازندران که به لحاظ تاریخی با اهمیت محسوب می شوند جلب میکنم. این واژه ها عبارتند از :

تتارستاق - دیوار وَز-  عایشه کرگیل دِز -  کلیجان رستاق -  گَـگِه - گودار - لُوچُو ( ورزش کُشتی به شکل سنتی در مازندران ) – میروَزان

به دو یا سه مورد از واژه های فوق پیش از این نیز اشاراتی آمده است  .