قدیم ترین اشاره به نام
دماوند را ، با کمی تفاوت در کتیبه هایی مربوط به عصر ساسانیان می دانند . چنین واژه و حتی شبیه به آن در کتاب دینی پارسیان یعنی اوستا دیده نمی شود . مرحوم دهخدا از
دباوند و
دنباوند نیز یاد می کند و در ترکیب نام آن از "
دم " به معنی گاز و"
آوند " به معنای ظرف می گوید. ولی نگارنده به دماوند کوه نگاهی متفاوت دارد . به اعتقاد او این واژه ای مازندرانی است و مانند بسیاری از واژه های دیگر اصل آن نیز واژه ای سنسکریت بوده است .واژه سنسکریت
دِوا بَـنـدو devabandhu یعنی« مربوط به خدایان ». واژه ی دِوَ ، یا ، دِوا deva » » با کسره ممتد به معنای خداوند است . سنسکریت کوتَ kUTa به معنی قله است . ترکیب این دو واژه (با رعایت ترتیب مضاف و مضاف الیه در زبان های مازندرانی و سنسکریت )« دوابندو کوتَ» است که به واژه دباوند کوه شباهتی بسیار نزدیک پیدا می کند و این به معنای قله خدایان است . مشابه همین را در ترکیب واژه های سنسکریت دِوَ deva » »و بنداِکه bandhAki » »می توان دید که واژه دوم به معنای کوه است و در جمع «
دِوابنداکِه » با کسره ممتد به معنای کوه خدا است و در لفظ به« دباوند کوه» بسیار نزدیک است . کوه ها و قله های بلند به لحاظ آیینی نزد مهاجرین هندو و برهمنان، بر اساس اعتقاداتشان ، شانی بسیار والا و مقدس داشته اند . چشم انداز و شکوه قله دماوند از ساری و اطراف به خصوص از ساری وصف ناپذیر است .
یادآوری این نکته نیز شاید لازم است که بگوییم در شاهنامه فردوسی و هم در زبان مردم مازندران به ویژه در ادبیات مازندرانی کوه دماوند همیشه " دماوند کوه" است
توضیح : مصوت a در انتهای واژه های سنسکریت در بسیاری مواردبه هنگام تلفظ رعایت نمیشود . این حرف در تلفظ هم ، به الف و هم به فتحه فارسی نزدیک است در این مورد و موارد دیگر به متن مقاله «مطابقت ها با عروض شعر سنسکریت» در همین سایت مراجعه فرمایید.
.
خطیر کوه
خطیر کوه و غار لاپ کمر
در مقالات پیشین این مطلب را آورده ایم ، که خطیر کوه کوهی در جنوب سواد کوه است . غاری معروف در آن جا است که تصویر آن را مشاهده می کنید. در حقیقت وجه تسمیه کوه ،وجود این غار استثنایی است. در سنسکریت
کتیرَ kaTIra به معنای غار است .
توضیح : امروزه این غار در میان مردم به «لاپ کمر» معروف است . در یکی دوقرن اخیر نیز نام اسپهبد خورشید برای این غار مطرح شده است ولی نگارنده این ادعا را در اصل خیالی واهی و انتساب نام این غار به اسپهبد خورشید را بی پایه می داند
سورت
چشمه آب معدنی سورت
چشمه آب معدنی سورت panoramio.com
سورت در120 کیلومتری جنوب ساری است. این آبادی در سده های اخیر خالی از سکنه شده است . وجه تسمیه روستا به احتمال بسیار در ارتباط باچشمه های آب معدنی واقع در آن محل است . چشمه های آب معدنی آنجا بعد از کوه دماوند به عنوان دومین اثر طبیعی در سال 1387در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از تصاویر فوق ، سه تصویر آخر متعلق به سورت است که به قولی ، رنگین کمانی از رنگ ها است ( تصویر سوم سیاه و سفید است ). این مناظر یادآور تابلو های بسیار زیبای نقاشی است .از جمله تابلو های نقاش معروف ایرانی ، ایران درودی که شهرتی جهانی دارد . او اصطلاح " باران نور " را برای توصیف بعضی آثار متعلق به خود به کار می گیرد
ریشه یابی نام سورت
شاید تردیدی نباشد که این واژه نیز سنسکریت بوده و مطابق فرهنگ
مونیر ویلیامز شکل اصیل آن sUrta
سورتَ به معنای
نورباران و آذین شده است . متضاد این واژه asUrta ، به معنای پیچیده در تاریکی است. می بینیم که مردمان پیشین چون نقاش معروف ایرانی که (باران نور ) را برای اثر هنری خود انتخاب می کند ، با دقت و سلیقه نام
سورت را برای این اثر طبیعی برگزیده اند . بدین ترتیب نام
سورت چون دو نام دیگر یعنی
دماوند و
خطیر کوه و بسیاری اصطلاحات دیگر که بی شمارند ، از زبان مردمی به جا مانده است که به سنسکریت و یا زبانی نزدیک به آن سخن می گفتند . بر اساس پژوهش های نگارنده ، این مردم متمدن در قرون اولیه قبل از میلاد و پس از انقراض هخامنشیان و در سایه استیلای یونانیان ، به منطقه مهاجرت می کنند . اشکانیان نیز به دستور سلوکیان ابتدا سمت مرزبانی را برایشان برعهده داشته اند .
مهاجرین ، مردمانی از شمال هند و از نژاد آریایی بوده و نسبت به اقوام تنک جمعیت بومی در منطقه ، فرهنگ و تمدنی به مراتب پیشرفته تر داشته اند . آن ها توانستند طی مدتی به نسبت کوتاه بر منطقه مسلط شوند . دامداری مناسب ( پرورش گاو جنگلی یا همان گاومازندرانی) و کشاورزی برنج و بسیاری از کانال های آبیاری به ویژه در حوزه تجن، یادگار همان مردمان است . بنا بر شواهد ، آنان نوشتن و خواندن را به مردمان پارتی ( اشکانیان ) آموخته اند . غالب مردم بومی امروز مازندران به واقع از نسل و تیره همان مردمند . پایان
ساری تیر ماه 91
ضمائم :
تابلو نقاشی از ایران درودی آویخته بر دیوار یک نمایشگاه
http://moarek.blogfa.com