یاد آوری :

پنج سال قبل مقاله ای¹ پیرامون تغییر مسیر تاریخی رودخانه تجن ، توسط اینجانب تقدیم علاقه مندان تاریخ شده است . در آن گزارش آورده شد طبق شواهد ، قریب دو هزار سال از یک تغییر مهم در بخشی طولانی از مسیر تجن ، گذشته است. حادثه بعد از استقرار مهاجران شالیکار ، امده از شمال شبه قاره هند و بعد از برپایی و رواج کشت برنج به توسط آنان در منطقه روی داد و عامل انسانی در آن دخیل و بسیار موثر بوده است   .

گزارش ها که به وضعیت قبلی تجن اشاره دارند ، از دو مورخ بزرگ روم « کنت کورت »² و «دیودور» ³و در کتاب های منتسب به آنان ثبت شده است. آنها بر اساس نقل قول کاتبان یونانی ،  ماجرای یورش اسکندر به امپراطوری هخامنشی و هر آنچه که در مسیر حرکت اسکندر اتفاق افتاده بوذ را بازگو کرده اند  .

در شرح عبور اسکندر ، از جنگلی با خاک حاصلخیز یاد می شود ، مکان جنگل در فاصله دامغان تا کناره های دریای مازندران است نیز از رودخانه ای یاد می شود در همان جنگل که عبور اسکندر و سپاهیان از کناره های آن رودخانه صورت گرفت.

 آن چه که نظر یونانیان مهاجم را،  از جمله اسکندر را در این قسمت از ماجرا به خود جلب می کند همان رودخانه است که در مسیر خود به یک غار منتهی است . رودخانه به درون غار رفته، بعد از طی مسافتی درزیر زمین و به فاصله چندین کیلو متر از مبدا  ،آب چون چشمه ای خروشان ، به بیرون جهیده  رودخانه ای شده به راه خود ادامه می داد .

مقدمه : نگارنده در نوشته های  متعدد خود توجه خوانندگان را به این نکته جلب می نماید که مازندرانیان وارث فرهنگی باستانی از مردمانی مهاجرند و همانگونه که بار ها اشاره نموده ایم  مردم مهاجر در زمان سلوکیان وقدرت گرفتن اشکانیان از شمال شبه قاره هند به نواحی جنگلی شمال ایران آمدند . آنها از تمدن برخوردار و برهمنان در میانشان قشری با فرهنگ بوده اند و زبان رسمی شان سنسکریت کلاسیک بوده است.  گفته ایم  آن ها به مدد ابزار آهنی  پیشرفته و برخورداری از دانش آبیاری ، اراضی جنگلی بکر و دست نخورده را بر اساس تجربیاتشان در شمال هند به کشتگاه ها و به برنجزار ها بدل نمودند . در گوشه گوشه مازندران و در شمال ایران هنوز یادگارانی را می توان ذید که نشانه ها از این رویداد بزرگند . فقط برای نمونه و مشتی از خروار در این نوشتار توجه خوانندگان را معطوف به روستایی نزدیک ساری ، موسوم به کولا می کنم ، روستایی که نام فامیلی نگارنده  ماخوذ از آنست .

    هر که ناموخت از گذشت روزگار           نیز ناموزد زهیچ آموزگار *   

در روزگار ما اقتصاد جهان با نفت گره خورده است.  تولید و حمل و نقل که  مهم ترین فعالیت های اقتصادی محسوب می شوند با رونق گرفتن استفاده از نفت ، نسبت به گذشته بسیار تحول یافته و در سایه این تحول چهره ای دیگر از تمدن بشرترسیم شده است. می بینیم گذشته چه بود و روزگار امروز از برکت نفت چگونه پیش می رود . از طرفی بود و نبود نفت در سر زمین ها و کشورهای مختلف به یک اندازه نیست . میان کشورهای صاحب نفت و کشورهای بدون نفت  تفاوت ها و تمایزهاست .  پراکندگی ناموزون ذخائر نفت در سطح جهان حیرت انگیز است . قریب به 60 در صد از ذخایر  شناخته شده نفت ، در مناطق اطراف خلیج  فارس و یا اگر دقیق تر بگوییم در خاور میانه نهفته است .وسعت این مناطق فقط چند در صد از وسعت کل جهان و این وضع، منطقه را از دیگر مناطق جهان متمایز کرده است .